Trwałość pamięci – Salvador Dali (obraz zegarów)

Obraz zegarów Salvadora Dali w polskim tłumaczeniu nosi nazwę „Trwałość Pamięci” lub „Uporczywość pamięci” (oryginalna nazwa po katalońsku to „La persistència de la memòria”). Obraz został namalowany w 1931 roku przez artystę Salvador Dalíego i stanowi jedno z najbardziej rozpoznawalnych dzieł surrealizmu. Po raz pierwszy wystawiony w galerii Julien Levy w 1932 roku, od 1934 roku znajduje się w kolekcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA) w Nowym Jorku, które otrzymało go od anonimowego darczyńcy. Jest szeroko rozpoznawany i często wspominany w kulturze popularnej, czasem nazywany bardziej opisowymi tytułami, takimi jak „Rozpuszczające się zegary”, „Miękkie zegary” czy „Zegary topniejące”.

Analiza obrazu zegarów Salvadora Dali

Znane surrealistyczne dzieło wprowadziło wizerunek miękkiego topniejącego zegara kieszonkowego. To epitomizuje teorię Dalíego o „miękkości” i „twardości”, która była kluczowa dla jego myślenia w tamtym czasie. Jak napisała Dawn Adès, „Miękkie zegary są nieświadomym symbolem względności przestrzeni i czasu, surrealistyczną medytacją na temat upadku naszych pojęć o stałym kosmicznym porządku”. Ta interpretacja sugeruje, że Dalí włączał zrozumienie świata wprowadzone przez teorię względności Alberta Einsteina. Zapytany przez Ilyę Prigogine, czy tak właśnie było, Dalí odpowiedział, że miękkie zegary nie były zainspirowane teorią względności, ale surrealistycznym postrzeganiem topiącego się Camemberta na słońcu.

W środkowej części kompozycji można dostrzec postać ludzką w dziwnym „potworze” (z dużą teksturą w okolicy twarzy, dużym kontrastem i tonami na obrazie), który Dalí używał w kilku współczesnych pracach, aby przedstawić samego siebie – abstrakcyjna forma staje się coś w rodzaju autoportretu, który często powraca w jego twórczości. Istota ta wydaje się opierać na postaci z sekcji „Raj” w dziele „Ogród ziemskich rozkoszy” Hieronima Boscha, którym Dalí się inspirował. Można ją interpretować jako „zanikającą” istotę, która często pojawia się w snach, gdzie śniący nie może dokładnie określić formy i składu istoty. Można zauważyć, że istota ma jedno zamknięte oko z kilkoma rzęsami, sugerując, że istota również znajduje się w stanie snu. Ikonografia może odnosić się do snu, który sam Dalí przeżył, a zegary mogą symbolizować upływ czasu, jak go doświadczamy we śnie lub uporczywość czasu w oczach śniącego.

Pomarańczowy zegar u dołu obrazu jest pokryty mrówkami. Dalí często używał mrówek w swoich obrazach jako symbolu rozkładu. Insekt, który również występuje na obrazie, to mucha, która siada na zegarze obok pomarańczowego zegara. Wydaje się, że mucha rzuca ludzki cień, gdy na nią pada słońce. „Uporczywość pamięci” wykorzystuje „dokładność technik malarstwa realistycznego” do przedstawienia obrazów bardziej prawdopodobnych do znalezienia we śnie niż w stanie jawy.

Skaliste formacje po prawej stronie obrazu przedstawiają fragment półwyspu Cap de Creus na północno-wschodniej Katalonii. Wiele obrazów Dalíego było inspirowanych krajobrazami z jego życia w Katalonii. Dziwna i groźna cień w pierwszym planie obrazu odnosi się do Puig Pení.

Dalí powrócił do tematu tego obrazu w wariacji pod tytułem „Dysintegracja Uporczywości Pamięci” (1954), przedstawiając swoje wcześniejsze słynne dzieło systematycznie rozpadające się na mniejsze elementy składowe oraz serię prostokątnych bloków, które odsłaniają dalsze obrazy między nimi, sugerując coś pod powierzchnią oryginalnej pracy. Obecnie ta praca znajduje się w Muzeum Salvadora Dalí w St. Petersburgu na Florydzie, podczas gdy oryginalna „Uporczywość pamięci” pozostaje w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku. Dalí stworzył również różne litografie i rzeźby na temat miękkich zegarów pod koniec swojej kariery. Niektóre z tych rzeźb to „Uporczywość pamięci”, „Szlachetność czasu”, „Profil czasu” i „Trzy tańczące zegary”.

Specyfikacja obrazu „Trwałość Pamięci” Salvadora Dali